Listy od Ambasadora
Warszawa, 14 sierpnia 2015 r.
Szanowni Państwo,
Sezon urlopowy powoli zbliża się ku końcowi, mam nadzieję że cieszą się Państwo dobrym zdrowiem i samopoczuciem.
Zanim przejdę do głównego tematu niniejszego listu, chciałbym podzielić się z Państwem dwiema dobrymi wiadomościami. Po pierwsze, w lipcu Japonia i Polska uruchomiły programu „Zwiedzaj i Pracuj”, który pozwala młodym Polakom i Japończykom na dłuższy pobyt turystyczny z możliwością podjęcia pracy. Druga wiadomość to uruchomienie przez PLL LOT od stycznia przyszłego roku długo oczekiwanego bezpośredniego połączenia lotniczego między Warszawą i Tokio. Bardzo się cieszę, że w taki oto sposób rozwijają się nasze relacje dwustronne, a partnerstwo strategiczne obejmuje coraz to nowe dziedziny.
Sierpień to dla Japończyków okres modlitw i przemyśleń, a nasze myśli koncentrują się na tragedii drugiej wojny światowej. To w sierpniu na Hiroszimę i Nagasaki zostały zrzucone bomby atomowe oraz nastąpiła ostateczna kapitulacja Japonii. Rok 2015 jest tym bardziej wyjątkowy, gdyż mija 70. rocznica zakończenia wojny. Z tej okazji 14 sierpnia premier Shinzo Abe wydał okolicznościowe oświadczenie. W niniejszym liście chciałbym, odwołując się do najważniejszych punktów oświadczenia premiera, udzielić Państwu wyjaśnień na temat japońskiej interpretacji historii oraz drogi państwa pacyfistycznego, którą obrała Japonia. Przy tej okazji przedstawię także informacje odnośnie ustaw o pokoju i bezpieczeństwie, nad projektami których obraduje właśnie japoński parlament.
Oświadczenie premiera Abe
Główne punkty oświadczenia premiera Abe (pełny tekst w języku angielskim oraz polskie tłumaczenie na stronie internetowej ambasady: http://www.pl.emb-japan.go.jp/index_j.htm, które wygłosił 14 sierpnia br., przedstawiają się następująco:
- ●W obliczu 70. rocznicy zakończenia wojny, musimy ze spokojem dokonać refleksji na temat drogi, która doprowadziła nas do wojny, ścieżki, jaką obraliśmy po jej zakończeniu oraz okresu XX wieku. Musimy wyciągnąć wnioski z historii i uczynić je nauką na przyszłość.
- ●Pragnę głęboko skłonić się przed wszystkimi, którzy zginęli w kraju i za granicą, a także wyrazić głęboki żal oraz wieczne, szczere ubolewanie. Pokój, który mamy dzisiaj, został zbudowany na tak wielu kosztownych ofiarach. To jest geneza powojennej Japonii.
- ●Nigdy więcej nie wolno nam powtórzyć okrucieństw wojny. Incydenty, agresja, wojna – nigdy więcej nie wolno nam użyć gróźb ani siły do rozwiązywania sporów międzynarodowych. Japonia złożyła takie przyrzeczenie. Zbudowaliśmy wolny i demokratyczny kraj, przestrzegaliśmy rządów prawa i niezłomnie dotrzymaliśmy przysięgi wyrzeczenia się wojny.
- ●Japonia wielokrotnie wyrażała głęboki żal i szczere przeprosiny za swoje działania podczas wojny. Aby wyrazić te uczucia poprzez konkretne czyny, od zakończenia wojny niezmiennie angażowaliśmy się na rzecz budowania pokoju i dobrobytu w regionie. To stanowisko kolejnych dotychczasowych rządów nadal pozostanie niezachwiane.
- ●Dzięki okazanemu nam duchowi tolerancji, Japonia mogła powrócić po wojnie do społeczności międzynarodowej. Korzystając z okazji 70. rocznicy zakończenia wojny, Japonia pragnie wyrazić swoją szczerą wdzięczność dla wszystkich narodów i wszystkich ludzi, którzy dokonali wszelkich starań na rzecz pojednania.
- ●Nie możemy obarczać kolejnych pokoleń obowiązkiem ciągłych przeprosin. Mimo to, my Japończycy, musimy ponad pokoleniami patrzeć prosto w oczy naszej przeszłości.
- ●Pozostanie wyryta w naszych sercach przeszłość, w której Japonia próbowała przełamać impas używając siły. Dlatego wszelkie spory muszą być rozwiązywane z poszanowaniem praworządności, pokojowo i środkami dyplomatycznymi, a nie poprzez użycie siły.
- ●Pozostanie wyryta w naszych sercach przeszłość, w której godność i honor wielu kobiet zostały głęboko zranione w czasie wojen XX wieku. Dlatego Japonia będzie przewodzić wysiłkom świata w uczynieniu XXI wieku okresem, w którym prawa kobiet nie są naruszane.
- ●Pozostanie wyryta w naszych sercach przeszłość, w której powstawanie bloków gospodarczych pozwoliło kiełkować ziarnom konfliktu. Dlatego Japonia będzie rozwijać wolny, sprawiedliwy i otwarty międzynarodowy system gospodarczy. Zwiększymy pomoc dla krajów rozwijających się i będziemy prowadzić świat w kierunku jeszcze większego dobrobytu.
- ●Pozostanie wyryta w naszych sercach przeszłość, w której Japonia stała się państwem rzucającym wyzwanie porządkowi międzynarodowemu. Dlatego Japonia będzie zdecydowanie przestrzegać podstawowych wartości, takich jak wolność, demokracja i prawa człowieka. Ponadto, działając ramię w ramię z krajami, które podzielają te wartości, będzie nieść flagę „aktywnych działań na rzecz pokoju” i jeszcze bardziej niż dotąd przyczyniać się do pokoju i dobrobytu na świecie.
W przeszłości, poprzez kolonializm i agresję, Japonia wyrządziła mnóstwo krzywd i przysporzyła ogromnych cierpień mieszkańcom wielu krajów, zwłaszcza narodom Azji. Głęboki żal i szczere przeprosiny za te czyny są na trwale wyryte w naszych sercach. Japonia jest zdecydowana nie dopuścić do powtórzenia się tych tragicznych wydarzeń, o czym zapewnili w swoich oświadczeniach premier Tomiichi Murayama w 1995 r. z okazji 50. rocznicy zakończenia wojny oraz premier Junichiro Koizumi w 2005 r. z okazji 60. rocznicy zakończenia wojny (przypisy 1 i 2). Jednocześnie, przy wielu okazjach Japonia wyrażała szczery żal i przeprosiny wobec Republiki Korei, Chin oraz innych krajów i narodów (przypisy 3 i 4). Niejednokrotnie pojawiają się stwierdzenia, jakoby „Japonia nie przeprosiła za wojnę”, jest to jednak niezgodne ze stanem faktycznym.
Patrząc na drogę, którą Japonia przebyła przez 70 lat od zakończenia wojny, wyraźnie widać, jak jej interpretacja historii i pragnienie pokoju zostały urzeczywistnione. Po wojnie Japonia niezmiennie utrzymuje pacyfistyczne stanowisko oraz wyznaje wartości takie jak demokracja, prawa człowieka oraz rządy prawa. Nie stanowi zagrożenia dla żadnego państwa, a dzięki rozwiniętej gospodarce stała się czołowym państwem udzielającym pomocy krajom rozwijającym się. Pełni także coraz ważniejszą rolę na arenie międzynarodowej, m.in. angażując się w misje pokojowe ONZ. Można powiedzieć, że Japonia zaprezentowała model osiągnięcia dobrobytu poprzez pokój i rozwój gospodarczy.
W swoim oświadczeniu premier Abe dał wyraźnie do zrozumienia, że niezmienne stanowisko kolejnych dotychczasowych rządów Japonii pozostanie niezachwiane również w przyszłości. Ponadto wyraził wolę rozwoju współpracy z sojusznikami i przyjaznymi państwami na rzecz lepszej przyszłości. Innymi słowy, premier Abe zadeklarował, że Japonia nie będzie odwracać się od swojej przeszłości, a jednocześnie zamierza nadal kroczyć drogą pokoju z myślą o przyszłości. Konkretnym wyrazem tego postanowienia jest także pakiet ustaw o pokoju i bezpieczeństwie, na temat którego udzielę Państwu wyjaśnień w dalszej części listu. Stanowi on wprowadzenie w praktyce „aktywnych działań na rzecz pokoju” głoszonych przez premiera Abe. Pojawiają się głosy krytyki mówiące o „rewizjonizmie historycznym” czy „odradzaniu się militaryzmu”, jednak lektura oświadczenia premiera oraz treści ustaw o pokoju i bezpieczeństwie nie pozostawia wątpliwości, że zarzuty te są całkowicie bezpodstawne.
Ustawy o pokoju i bezpieczeństwie
Pakiet ustaw o pokoju i bezpieczeństwie składa się z nowelizacji 10 ustaw, w tym Ustawy o Siłach Samoobrony oraz projektu jednej nowej ustawy. Został już przyjęty przez Izbę Reprezentantów i obecnie jest przedmiotem obrad w Izbie Radców. Niniejszy pakiet opracowano w oparciu o decyzję Gabinetu z 1 lipca 2014 r., z zachowaniem zasad przejrzystości, o czym pisałem w moim liście w ubiegłym roku. Środowisko bezpieczeństwa wokół Japonii staje się coraz trudniejsze i obecnie żaden kraj nie jest w stanie sam bronić pokoju. Stojąca w obliczu kryzysu ukraińskiego Polska zapewne również potwierdza te odczucia. Próby zmiany status quo przy użyciu siły można niestety dostrzec zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie. Oprócz globalnych problemów takich jak terroryzm, cyberprzestępczość czy proliferacja broni masowego rażenia, W Azji Wschodniej musimy zmierzyć się także z programem nuklearno-rakietowym Korei Północnej czy ekspansją Chin na morzu oraz ich wzrostem zbrojeń pozbawionym przejrzystości. W tej sytuacji Japonia opracowała niniejszy pakiet ustaw, aby móc bronić swojej suwerenności i życia obywateli, a także jeszcze skuteczniej angażować się w utrzymywanie pokoju i stabilizacji na świecie. Jeżeli pakiet zostanie przyjęty, Japonia będzie mogła odpowiednio reagować w dotyczących jej sytuacjach związanych z bezpieczeństwem. Wzmocnione zostaną także zdolności odstraszające sojuszu japońsko-amerykańskiego. Główne założenia planowanego pakietu ustaw przedstawiają się następująco:
- ●W przypadku, gdy sojusznik Japonii lub kraj jej przyjazny zostanie zaatakowany, a sytuacja będzie krytyczna także dla bezpieczeństwa Japonii, w ramach samoobrony możliwe będzie użycie siły w najmniejszym koniecznym wymiarze. Stanowi to ograniczone zezwolenie na wykorzystanie przez Japonię prawa do zbiorowej samoobrony w celach obrony swojego terytorium i obywateli .
- ●W sytuacjach mających duży wpływ na pokój i bezpieczeństwo Japonii, Siły Samoobrony będą mogły w bezproblemowy sposób udzielić wsparcia logistycznego (zaopatrzenie, transport, opieka medyczna) oddziałom innego państwa.
- ●W sytuacjach kryzysowych za granicą, gdy zagrożeni są obywatele Japonii, Siły Samoobrony będą mogły zostać skierowane tam w celach ratunkowych, po spełnieniu określonych warunków, jak np. uzyskanie zgody drugiego państwa.
- ●W sytuacjach zagrażających światowemu pokojowi i bezpieczeństwu, Siły Samoobrony będą mogły brać udział we wspólnych operacjach, prowadzonych przez społeczność międzynarodową zgodnie z wytycznymi Karty Narodów Zjednoczonych.
- ●Poszerzony zostanie zakres działań, jakie mogły do tej pory wykonywać Siły Samoobrony biorące udział w misjach pokojowych ONZ. Na przykład, w sytuacji gdy Japonia i kraj jej przyjazny biorą udział w misji pokojowej w kraju trzecim, Siły Samoobrony będą mogły udzielić wsparcia bojowego oddziałom sprzymierzonym, gdy te zostaną zaatakowane.
- ●Japonia będzie mogła brać udział także w misjach pokojowych niebędących pod bezpośrednią jurysdykcją ONZ, na podstawie np. rezolucji ONZ lub wniosku ze strony organizacji międzynarodowej.
Celem niniejszego pakietu ustaw jest stworzenie szczelnego systemu dla utrzymania pokoju i bezpieczeństwa Japonii oraz całej społeczności międzynarodowej. Zyskał on poparcie sojusznika Japonii – USA, przywódców UE (Przewodniczącego Rady Europejskiej Donalda Tuska oraz Przewodniczącego Komisji Europejskiej Jean-Claude’a Junckera), a także głównych krajów UE, w tym Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec i Włoch. Także kraje Azji Południowo Wschodniej, takie jak Filipiny i Wietnam oraz Australia wyraziły poparcie i zadowolenie. Niektórzy posuwają się do nieodpowiedzialnych stwierdzeń, jakoby „pakiet ustaw ponownie umożliwiał Japonii prowadzenie wojny” lub „Japonia żegnała się z pacyfizmem”, są one jednak zupełnie bezpodstawne. Zgodnie ze słowami premiera Abe, zasady pacyfizmu i wyrzeczenia się wojny, głoszone przez japońską konstytucję, pozostają niezmienne. Jak można przeczytać w oświadczeniu premiera z okazji 70. rocznicy zakończenia wojny, Japonia nadal zdecydowanie będzie kroczyć drogą kraju pacyfistycznego.
Z wyrazami szacunku,
Makoto Yamanaka
Ambasador Japonii w Polsce
Przypisy:
1) Fragment oświadczenia premiera Murayamy (15 sierpnia 1995 r.)
„W pewnym okresie czasu w nie tak dalekiej przeszłości, Japonia, za sprawą błędnej polityki narodowej, podążyła ścieżką wojny, co postawiło jej obywateli w obliczu śmiertelnego kryzysu, a poprzez kolonializm i agresję wyrządziła mnóstwo krzywd i przysporzyła ogromnych cierpień mieszkańcom wielu krajów, zwłaszcza narodom Azji. W nadziei, że ten błąd nie zostanie powtórzony nigdy w przyszłości, z pokorą przyjmuję ten niezaprzeczalny fakt historyczny oraz pragnę ponownie wyrazić głęboki żal i szczere przeprosiny. Chciałbym także oddać głęboką cześć wszystkim ofiarom tych wydarzeń historycznych, zarówno w kraju, jak i za granicą.”
2) Fragment oświadczenia premiera Koizumiego (15 sierpnia 2005 r.)
„W przeszłości, poprzez kolonializm i agresję, Japonia wyrządziła mnóstwo krzywd i przysporzyła ogromnych cierpień mieszkańcom wielu krajów, zwłaszcza narodom Azji. Z pokorą przyjmuję ten fakt historyczny i ponownie pragnę wyrazić głęboki żal i szczere przeprosiny. Chciałbym także oddać głęboką cześć wszystkim ofiarom poprzedniej wojny światowej, zarówno w kraju, jak i za granicą. Jestem zdeterminowany nie dopuścić, żeby nauki wyniesione z tragedii wojny poszły w zapomnienie oraz pragnę działać na rzecz pokoju i dobrobytu na świecie bez prowadzenia wojny kiedykolwiek w przyszłości.”
3) Wspólne oświadczenie Japonii i Republiki Korei (październik 1998) – fragment dotyczący historii.
„W odniesieniu do relacji japońsko-koreańskich w tym stuleciu, premier Keizo Obuchi z pokorą przyjął fakt historyczny, iż w pewnym okresie w przeszłości Japonia, poprzez swój kolonializm, wyrządziła narodowi koreańskiemu wiele krzywd i przysporzyła mu ogromnych cierpień. Premier Obuchi wyraził z tego powodu głęboki żal i szczere przeprosiny. Prezydent Kim Dae-jung szczerze przyjął interpretację historyczną premiera Obuchiego i wyraził wobec niej uznanie. Powiedział także, że czasy wymagają, aby oba kraje przezwyciężyły tę tragiczną historię i rozwijały przyszłościowe relacje w oparciu o pojednanie i przyjazną sąsiedzką współpracę.”
4) Wspólne oświadczenie Japonii i Chin (listopad 1988 r.) oraz wspólna informacja prasowa Japonii i Chin (październik 2006) – fragmenty dotyczące historii.
„Obie strony uznają, że stawienie czoła przeszłości i prawidłowa interpretacja historii są ważną podstawą dla rozwoju relacji japońsko-chińskich. Strona japońska respektuje treść wspólnego oświadczenia Japonii i Chin z 1972 r. oraz oświadczenie premiera Murayamy z 15 sierpnia 1995 r. Japonia jest w pełni świadoma odpowiedzialności za zniszczenia i krzywdy, jakie wyrządziła w pewnym okresie w przeszłości narodowi chińskiemu poprzez swoją agresję oraz wyraża głęboki żal za te czyny.” (wspólne oświadczenie Japonii i Chin, listopad 1988 r.)
„Strona japońska podkreśliła, że przez ponad 60 lat od zakończenia wojny Japonia niezmiennie kroczy drogą państwa nastawionego pokojowo i zamierza nadal obierać drogę pacyfizmu również w przyszłości. Strona chińska wyraziła wysokie uznanie dla tej deklaracji.” (wspólna informacja prasowa Japonii i Chin, październik 2006)
