Listy od Ambasadora

Warszawa, 16 lipca 2014 r.

Szanowni Państwo,

1 lipca br. rząd Japonii wydał decyzję dotyczącą podstawowych strategii rozwoju ustawodawstwa w kwestii bezpieczeństwa, uwzględniającą reinterpretację konstytucji. Decyzja ta została podjęta dla zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa kraju, jak również dla umożliwienia Japonii zwiększenia zaangażowania w budowę pokoju i stabilizacji w społeczeństwie międzynarodowym w myśl idei „aktywnych działań na rzecz pokoju”.

W niniejszym liście przedstawię Państwu tezy decyzji rządu.

Główne tezy decyzji rządu Japonii

Poważne zmiany zachodzą w środowisku bezpieczeństwa w rejonie wokół Japonii. Pojawiają się nowe, przekraczające granice państwowe zagrożenia, takie jak konstruowanie i rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i pocisków balistycznych, cyberprzestępczość czy międzynarodowy terroryzm. Żaden kraj nie jest w stanie w pojedynkę stać na straży pokoju. W odpowiedzi na te zmiany, rząd Japonii podjął decyzję po uprzednim przeprowadzeniu analizy, uwzględniając także konkretne działania (obrona okrętów amerykańskich, przechwytywanie pocisków balistycznych, przeszukiwanie statków, usuwanie min morskich), których podjęcie nie jest możliwe w myśl wcześniejszej interpretacji konstytucji. Tezy tej decyzji są następujące:

1. Rząd uznał, że należy zmienić dotychczasową interpretację konstytucji, zezwalającą na użycie siły zbrojnej wyłącznie w przypadku zbrojnego ataku na Japonię i uwzględnić także sytuację ataku na kraj ściśle z Japonią związany, przy spełnieniu trzech koniecznych warunków (※). Na przykład, Siły Samoobrony będą mogły podjąć działania na rzecz obrony statku amerykańskiego transportującego obywateli japońskich ewakuowanych z terenów objętych konfliktem zbrojnym, który został zaatakowany na wodach w pobliżu Japonii. Podstawą do użycia siły zbrojnej w tym dozwolonym przez konstytucję przypadku jest uznane przez prawo międzynarodowe prawo do samoobrony zbiorowej.
2. Rząd zamierza przeanalizować perspektywy uproszczenia i przyśpieszenia procedur związanych z działaniem Sił Samoobrony czy dalszego wzmocnienia współpracy ze Stanami Zjednoczonymi, by umożliwić podjęcie zwartej i adekwatnej reakcji na agresywne zachowania nie posuwające się do ataku zbrojnego, w czasach już nie pokoju, ale jeszcze nie stanu wyjątkowego.
3. Rząd planuje przeprowadzenie analizy rozwiązań, które umożliwią Japonii jeszcze bardziej aktywny udział w działaniach na rzecz pokoju międzynarodowego oraz wsparcia logistycznego i udzielenia szybkiej pomocy oddziałom wojskowym innych krajów zaangażowanych w misje pokojowe.

Ocena decyzji rządu Japonii

Polityka bezpieczeństwa Japonii (oparta na idei „aktywnych działań na rzecz pokoju” przedstawiona w “Liście od Ambasadora” ze stycznia br.), wraz z ostatnią decyzją rządu, stanowi wkład w utrzymanie pokoju i stabilizacji w rejonie oraz na świecie. Decyzja ta spotkała się z pozytywnym przyjęciem i poparciem ze strony sojuszniczych Stanów Zjednoczonych oraz Australii i Nowej Zelandii, w których odbyły się niedawno spotkania premierów. Co więcej, Stany Zjednoczone oraz wiele krajów Europy i Azji wykazują zrozumienie i poparcie dla japońskiej idei „aktywnych działań na rzecz pokoju”.

W związku z decyzją rządu dają się słyszeć głosy krytyczne, sugerujące, że Japonia ponownie szykuje się do wojny i odeszła od pacyfizmu. Nic takiego nie ma miejsca. Zapisana w konstytucji podstawowa zasada wyrzeczenia się wojny i podążanie drogą pokoju pozostaje niezmienna. Jednakże środowisko bezpieczeństwa wokół Japonii staje się coraz bardziej napięte i atak zbrojny na inny kraj może stwarzać realne zagrożenie dla Japonii. Tylko w takich wyjątkowych sytuacjach użycie siły zbrojnej, ograniczonej do niezbędnego minimum, jako środka samoobrony będzie konstytucjonalnie dozwolone. Także premier Shinzo Abe wyraźnie mówi: Nie ma absolutnie możliwości, by Japonia ponownie stała się krajem prowadzącym wojnę. (…) Będzie dalej stać na straży idei pacyfizmu. 70 lat od zakończenia drugiej wojny światowej Japonia kroczy ścieżką pokoju i nie zamierza z niej schodzić. Nawet więcej, decyzja rządu ma na celu wzmocnienie tego postanowienia.

Pojawiają się również sceptyczne opinie wobec zastosowanych środków, polegających na zmianie interpretacji poprzez decyzję rządu, a nie zmianie samej konstytucji. Jednakże decyzja gabinetu nie zmienia podstawowego założenia konstytucji, że użycie siły zbrojnej ograniczonej do niezbędnego minimum jest dozwolone jako środek do obrony kraju oraz ochrony życia i dobrobytu japońskich obywateli. Co więcej, prawo do zbiorowej samoobrony jest zapisane w Karcie Narodów Zjednoczonych i gwarantowane suwerennym państwom przez prawo międzynarodowe. W związku z tym, nie są konieczne żadne zmiany konstytucji.

Dalsze plany

Rząd rozpocznie działania legislacyjne w oparciu o podstawowe założenia polityki bezpieczeństwa, której temat został podjęty przy okazji ostatniej decyzji. Co oczywiste, będą przeprowadzane zgodnie z zasadami demokratycznymi poprzez prace w parlamencie, przy zachowaniu transparentności. W ten sposób, sprecyzowanie prawa krajowego umożliwi wdrożenie konkretnych środków. (Dozwolone przez konstytucję użycie siły zbrojnej oczywiście podlega kontroli demokratycznej i do wysłania oddziałów Sił Zbrojnych potrzebna będzie, tak samo jak dotychczas, zgoda parlamentu. Zostanie to wyraźnie zaznaczone w projekcie ustawy.)

Japonia uważa, że uzyskanie zrozumienia ze strony państw z nią związanych jest niezwykle istotne, w związku z czym będzie dalej, przy zachowaniu przejrzystości, wyjaśniać swoje stanowisko w kwestii rozwoju polityki bezpieczeństwa.

Sytuacja bezpieczeństwa wokół Japonii czy Polski staje się coraz trudniejsza. Widoczne są ostatnio we wschodniej Azji czy na Ukrainie (szczególnie na Krymie) próby zmiany status quo przy użyciu siły wojskowej. Poprzez ostatnią decyzję rządu i „aktywne działania na rzecz pokoju”, Japonia pragnie zwiększyć swoją siłę odstraszania i odgrywać jeszcze bardziej aktywną rolę na rzecz globalnego pokoju i stabilizacji. W związku z tym będzie również przykładać dużą wagę do współpracy z Polską, z którą podziela wspólne wartości takie, jak wolność, demokracja, prawa człowieka i rządy prawa, a która jest również sojusznikiem Stanów Zjednoczonych. Pragnę zakończyć ten list wyrażeniem nadziei na dalsze pogłębienie dialogu i współpracy między naszymi krajami w zakresie obronności.

Makoto Yamanaka
Ambasador Japonii w Polsce